Pojęcie podatku.
W literaturze podmiotu podatek określany jest jako przymusowe i nieodpłatne świadczenie na rzecz rządu centralnego. Ekonomiści jednak nieco rozszerzają te definicję na swoje potrzeby, zwracając uwagę, że jest to świadczenie:
– bezzwrotne,
– ogólne,
– pobierane również przez inne związki publicznoprawne,
– ściśle regulowane aktami prawnymi,
– służące zasilaniu kas publicznych.
Biorąc pod uwagę powyższe cechy, ekonomiści podają definicję, że “podatek zdefiniować można jako: świadczenie pieniężne o charakterze przymusowym bezzwrotnym, nieodpłatnym i ogólnym, pobierane przez państwo lub inny związek publicznoprawny (np. samorząd terytorialny) na podstawie przepisów prawa, określających warunki, wysokość i terminy płatności tych świadczeń; celem poboru podatków jest pokrycie wydatków publicznych.”
Podatek ma trzy aspekty: ustrojowy, ekonomiczny i prawny. Pomimo, iż są one ze sobą nierozerwalnie związane to celowo są rozdzielane, ponieważ ich ważność odnośnie podatków jest różna.
Aspekt ustrojowy odpowiada na pytanie jak powinny być regulowane podstawowe kwestie dotyczące podatków. Ponieważ nie wystarczy, do nakładania podatków, już sam fakt suwerenności państwa, każdy podatek powinien być ściśle określony i uzasadniony w wydatkach publicznych. Z tego powodu coraz częściej uważa się, że kwestia ta powinna być regulowana bezpośrednio w konstytucji i tak też jest w większości państw. Podstawowe zasady jakie zawarte są w konstytucji i odnoszą, a przynajmniej powinny odnosić się do podatków to: niedziałanie prawa wstecz, zaufanie do prawa, zgodność z prawem i równość wobec niego.
Aspekt ekonomiczny określa ogólną konstrukcję podatku. Ponieważ każdy nowo wprowadzony podatek, lub większe zmiany w dotychczas obowiązujących powoduje szerokie zmiany alokacji zasobów w gospodarce należy tak rozplanować zmiany podatkowe aby pomimo zaspokajania wszystkich potrzeb budżetowych nie zachwiać tej delikatnej równowagi. Skutkiem nadmiernych obciążeń fiskalnych może być osłabienie opłacalności poszczególnych typów działalności i tym samym doprowadzenie do stagnacji gospodarczej.
Aspekt prawny wskazuje na istnienie stałych cech podatku jak przymusowość, nieekwiwalentność, pieniężny charakter świadczenia, powszechność i bezzwrotność. Właśnie te cechy odróżniają podatki od innych danin publicznych.